Max Havelaar van Multatuli
Voor mijn
literatuurlijst heb ik het boek Max Havelaar gelezen van Multatuli. Deze
bekende roman uit de 19e eeuw gaat over het leven in Nederlands-Indië. Max
Havelaar strijdt in het boek tegen het onrecht dat de inlanders van Indië wordt
aangedaan. Havelaar is vooral kenmerkend voor zijn gevoel voor
rechtvaardigheid. Hij heeft er alles voor over om anderen te helpen, ook al
werkt dit soms in zijn eigen nadeel.
Het boek werd geschreven in de tijd dat de stroming
van de romantiek in het grootste deel van Europa belangrijk was in de
literatuur. Deze literaire stroming ontstond als reactie op de Verlichting. Het
eeuwige verstand en de ratio maakten plaats voor emotie, gevoel en
verbeeldingskracht. Max Havelaar komt op een groot aantal vlakken overeen met
deze stroming. Ik ben dan ook van mening dat de roman representatief is voor de
Romantische Literatuur.
Een belangrijk aspect van de stroming is dat de personages van het boek vaak lijden aan Weltschmerz. Dit betekent dat ze gekweld worden door een groot onvervulbaar verlangen. Havelaar past perfect bij deze omschrijving van een romantisch personage, omdat hij een man is met grootse idealen en er alles aan doet om het onrecht van de inlandse bevolking van Nederlands-Indië de wereld uit te helpen. Hij leeft hierdoor in onvrede met de hem omringende werkelijkheid: nog een kenmerk van de Romantiek.
Een ander belangrijk kenmerk van de romantische literatuur
is de aandacht voor gevoel. In Max Havelaar wordt uitvoerig over de gevoelens
van de hoofdpersonages gesproken. Havelaar is een uiterst gevoelig persoon en zet
zich in voor de mensen. Het liefst hielp hij eigenhandig al het onrecht de
wereld uit. Hij gaat door het vuur voor anderen, maar slaat hierin soms zover
door dat hij zichzelf en zijn gezin onopzettelijk in de problemen brengt. Dit komt
goed naar voren in het volgende fragment, waarin Havelaar niet over de middelen
beschikt om een wiegje voor zijn zoontje te kopen.
“Acht dagen voor de
geboorte van zijn kleine Max, bezat hij 't nodige niet om 't ijzeren wiegje te
kopen waarin zijn lieveling rusten zou, en weinig tijds tevoren nog had hij de
weinige versierselen zijner vrouw opgeofferd, om iemand bij te staan, die gewis
in beter omstandigheden verkeerde dan hijzelf.”
Het handelen op grond van de ratio verdween met de
komst van de romantiek. Toch komt het rationeel denken in het boek wel naar
voren. Batavus Droogstoppel, één van de vertellers van het verhaal die een
contrast vormt met Havelaar, handelt in het begin van het boek wel volgens zijn
verstand. Droogstoppel is in feite op te vatten als een symbool voor het rationeel denken. In het boek wordt Droogstoppel belachelijk gemaakt en dit staat in dat opzicht weer symbool voor de breuk met de Verlichting.
Strijden tegen het onrecht. Dit is waar Havelaar voor
stond en waar hij geroemd om zou moeten worden. De hieronder geciteerde passage
is dan ook duidelijk een uitspraak van Havelaar. In dit fragment komt tegelijkertijd
nog een derde kenmerk van de romantische literatuur naar voren: vriendschap.
“Ik verzoek u
nogmaals mij te beschouwen als een vriend die u helpen zal waar hij kan, vooral
waar onrecht moet worden tekeer gegaan.”
De onderdrukking van de Indonesische bevolking door de
Nederlandse regering in Nederlands-Indië wordt door hem bestreden en dit is het
belangrijkste thema uit het boek. Een vierde aspect uit de romantiek is het
tegengaan van politieke onderdrukking. Dit kenmerk komt dan ook goed overeen
met het boek.
Het romantische personage Havelaar, de expliciete aandacht
voor gevoel en het strijden tegen de politieke onderdrukking wijzen er allemaal
op dat het boek Max Havelaar representatief is voor de Romantische Literatuur. Ik kan deze klassieker zeker aanraden aan iedereen die een duik wil nemen in het verleden en dit niet veel beschreven thema tot in de prachtige details wil ontdekken. Multatuli begeleidt zijn lezers door Indonesië en brengt de rechtvaardige Max Havelaar tot leven.
