Opdracht 7, keuzeopdrachten, Tirza

Opdracht 1

1.       a.            Arnon Grunberg, Tirza

b.           Amsterdam, 2008, september 2006

c.            430

2.                     Tirza is een roman

3.       Jörgen Hofmeester, de hoofdpersoon van het verhaal, is een man van middelbare leeftijd die woont in Amsterdam-Zuid, met uitzicht op het Vondelpark. Jörgens echtgenote is vertrokken maar staat op een avond na 3 jaar weer op de stoep. Zijn oudste dochter Ibi woont dan al enige tijd in Frankrijk en zijn tweede en jongste dochter Tirza staat op het punt het ouderlijk huis te verlaten, na haar zeer succesvolle eindexamen gymnasium.

Hofmeester is werkzaam geweest als redacteur vertaalde fictie, maar heeft in zijn carrière geen noemenswaardige auteurs ontdekt. Een maand voor Tirza haar eindexamen wordt hij zelfs door zijn werkgever op non-actief gesteld tot zijn pensioendatum; men heeft hem “niet meer nodig”. In plaats van zijn dagelijkse fietstocht naar de Herengracht, brengt hij zijn tijd door op de luchthaven Schiphol. Al zijn spaargeld is in rook opgegaan, nadat zijn hedgefonds is ingestort na de aanslagen op 11 september 2001. Jörgens enige trots en levenslicht is zijn jongste, hoogbegaafde dochter Tirza, wier geluk een obsessie vormt voor Hofmeester. Hij werd eerder al geconfronteerd met Tirza's eetstoornis, die het gevolg was van de obsessie van Jörgen. Verder voelt Jörgen zich gekwetst bij het zien van Tirza's vriendje Choukri, een Marokkaanse jongen die Jörgen Hofmeester sterk doet denken aan Mohammed Atta, één van de kapers bij de aanslagen van 11 september. Als Tirza na haar eindexamen met Choukri een reis door Afrika wil maken voelt Hofmeester dit als het begin van het einde, de epiloog van zijn overbodige leven.

Tirza accepteert een lift van haar vader naar het vliegveld van Frankfurt, waar hun rondreis door Afrika zal starten. Hofmeester rijdt met hen in zijn auto eerst naar zijn leegstaand ouderlijk huis in de Betuwe, waar ze gedrieën een weekend samen doorbrengen. Via de luchthaven van Frankfurt rijdt Jörgen terug naar Amsterdam. Als Hofmeester en zijn echtgenote enige tijd niets van Tirza en Choukri hebben gehoord vertrekt Jörgen naar Namibië om ze te gaan zoeken. Hij ontmoet er in de hoofdstad Windhoek het negenjarig meisje Kaisa en reist met haar steeds verder het land in. Als Jörgen het meisje zijn levensverhaal vertelt blijkt dat hij Tirza en haar vriend in het huisje in de Betuwe om het leven heeft gebracht en nu zelf in de Namibische woestijn wil “verdwijnen”. Vanwege Kaisa ziet hij daar op het laatste moment van af en na nog verder door het land te zijn gereisd keert hij uiteindelijk terug naar Amsterdam, Kaisa achterlatend in Namibië.

Opdracht 2 Motieven en Thema

Een boek is opgebouwd uit diverse motieven die samen leiden tot het verhaalthema. Zoek vijf motieven in je boek. Illustreer die aan de hand van zelfgekozen citaten en verklaar de samenhang, zodat je uiteindelijk ook het verhaalthema kunt verstrekken.

Vaderliefde
‘Hij drukt haar tegen zich aan en hij begrijpt, niet eerder heeft hij dat zo duidelijk begrepen, zo overweldigend, zo compromisloos, dat hij geen reden wil hebben om zonder Tirza te leven. Zonder haar is leven niet meer denkbaar, en wat niet denkbaar is, is ongewenst. Zij is zijn bestaansrecht.’

In dit fragment drukt Jörgen Hofmeester zijn onvoorwaardelijke vaderliefde voor Tirza uit. Tijdens het hele boek is deze liefde voelbaar. Jörgen heeft al zijn hoop gevestigd op zijn jongste dochter en draait hier soms in door. Hij wil haar van alles wat meegeven, van zwemles tot filosoof Tolstoj, en vertelt aan iedereen die het wil horen dat Tirza hoogbegaafd is. Hofmeesters vrouw heeft hem verlaten voor een jeugdliefde en zijn oudste dochter Ibi heeft zich op haar vijftiende tegen hem gekeerd, nadat hij haar relatie met de huurder die boven de familie Hofmeester woonde, had afgekeurd. Tirza is het enige dat hij nog heeft en dat is voor hem meer dan genoeg. Tirza is zijn ‘zonnekoningin’ en Jörgen doet er alles aan om zijn vaderlijke rol zo goed mogelijk tot vervulling te brengen.

Seksualiteit

‘Zie je,’ zei ze nog een keer, ‘het beest is er, het beest zal er zijn zolang jij er bent, Jörgen, alleen ik kan het wakker kussen, geef het toe.’

De vrouw van Jörgen doelt hier op het figuurlijke ‘beest’ in hem. Het ‘beest’ in Jörgen Hofmeester is een belangrijk motief in het boek. Nadat zijn vrouw hem verlaten heeft voor een jeugdliefde keert zij op een avond terug naar haar dochter en echtgenoot. Van begin af aan draaien de gesprekken tussen Jörgen en zijn vrouw om lust, het al dan niet dode ‘beest’ en om de seksuele spelletjes tussen hen. Zelfs voor het feest van Tirza als de gasten op het punt staan te arriveren, oppert de vrouw van Jörgen om met elkaar in bed te duiken.

Afhankelijkheid
‘Op stand. Dat was essentieel voor Hofmeester. Ergens moesten ambities in uitmonden. Meestal was dat een adres. Een zekere verbetenheid nam bezit van hem als hij zijn straat noemde. Alsof zijn identiteit, alles wat hij was en waarvoor hij stond, samengebald werd in straatnaam, huisnummer en postcode.’

Jörgen Hofmeester is enorm afhankelijk van wat anderen over hem denken. Hij moet gezien worden als de leuke, charmante vader, maar niet teveel opvallen. De mensen moeten hem herinneren als de perfecte gastheer op het feest van Tirza. De cursus ‘Zelf sushi en sashimi maken’ die Jörgen heeft gevolgd, staat hier mooi symbool voor. De sushi is restaurantwaardig en alleen dat is goed genoeg voor de gasten op het feest.
Ook is Jörgen afhankelijk van Tirza, zonder haar had hij geen reden om te leven. Zij is alles wat hij had gehoopt. Hij moet het vaderschap daarom ook perfect uitvoeren en iedereen moet de talenten van zijn Tirza erkennen.

Eenzaamheid
‘De eerste maanden van haar verdwijning, het eerste jaar eigenlijk, had hij vrijwel elke dag rekening gehouden met haar terugkeer. Soms had hij vanaf zijn werk naar huis gebeld om te kijken of ze zou opnemen. Ze had de sleutels nog en hij had de sloten niet laten veranderen. Hij kon niet geloven dat ze nooit meer zou terugkomen.’

Jörgen is door zijn echtgenote ingeruild voor een jeugdliefde. Ibi heeft hem verlaten door te verhuizen naar Frankrijk en daar een Bed & Breakfast te starten. En zelfs zijn zonnekoningin wisselt het leven bij hem in Amsterdam in voor een reis naar Afrika met haar vriendje. Ook wanneer Tirza er nog wel is, komt Jörgen over als een echte einzelgänger. Tijdens het koken is hij compleet in zijn element en hij houdt ervan om alleen te zijn. Hij is niet zo’n goede contactzoeker, waardoor hij op feestjes meestal alleen op de bank beland.   

Falen
‘Hij is te oud om ontslagen te worden, heeft hij te horen gekregen.’

Deze specifieke zin geeft precies weer wat ‘falen’ in dit boek voor lading heeft. Niet falen in de zin van hard afgaan en een totale mislukking zijn, maar falen in de zin van net niet voldoen en overbodig zijn. Jörgen heeft een totaalplaatje van het leven in zijn hoofd en probeert hier zo goed mogelijk aan te voldoen. Dit valt echter enorm tegen.
Jaarlijks maakt hij een reis naar Engeland om geld op te bank te zetten, zodat zijn dochters niet over financiële zaken hoeven na te denken als ze groot zijn. De zaken lopen zo goed dat hij een grote stap neemt en een hedgefund opent. Van het een op het andere jaar verdwijnt het hedgefund en daarmee al zijn spaargeld.
Hofmeester wil bij Tirza alles goedmaken wat hij in het verleden heeft laten liggen, maar door deze druk van haar vader ontwikkelt Tirza een eetstoornis. Hij is er kapot van en stuurt haar naar de beste kliniek die er is. Tirza herstelt en de band tussen vader en dochter wordt weer opgebouwd. Op dat moment volgt de volgende teleurstelling: Tirza gaat hem verlaten en vertrekt naar Afrika.
Dan is er nog zijn ‘ontslag’. Hofmeester wordt niet ontslagen, hij krijgt nog gewoon uitbetaald, maar hij hoeft niet meer te komen. Vanaf dat moment heeft hij zeeën van tijd en weet niet wat hij ermee aan moet. Daarom gaat hij dagelijks met de trein naar Schiphol om daar alle vertragingen bij te houden en mensen uit te zwaaien die hij niet kent.